1. Huyền Sử: Cội nguồn của “THI KHÍ”
Người Trung Hoa cổ có câu:
“Thi bất tán, dương bất sinh.”
Nghĩa là khi thi khí chưa tan, sinh khí không thể thịnh.
Trong Đạo giáo, “cương thi” không đơn thuần là xác chết biết đi. Nó là hồn vía chưa siêu, thân thể bị trấn giữ bởi linh phù, âm khí, hoặc luyện thi thuật, trở thành vật trung gian giữa âm – dương.
Từ cuối đời Minh – đầu Thanh, vùng Tương Tây, Quế Châu, Hồ Nam xuất hiện truyền thuyết về bốn đạo nhân luyện thi – mỗi người nắm giữ một loại bí thuật khác nhau. Họ không chỉ khiến thi thể hành tẩu, mà còn dung hợp oán khí thiên địa, tạo nên bốn “Cương Thi” mang tứ tượng: Thanh – Bạch – Hắc – Hoàng. Người đời sau gọi là Tứ Đại Cương Thi.
2. Thanh Cương Thi – Xác Xanh vùng Tương Tây
Thanh Cương Thi (青僵尸) là loại “thi” cổ nhất, khởi nguyên từ miền núi Tương Tây, nơi sương lam tụ khí, địa mạch u uẩn.
Thân thể nó xanh tái như lá trà bị úa, da thịt khô nhưng không thối rữa.
Tương truyền do đạo sĩ Dương Duyên Khánh thu thập thi thể tử sĩ trong loạn thời, dùng “thi dẫn thuật” để đưa họ về quê an táng. Song trong một lần nghịch mệnh trời, ông khiến linh phù bị phản.
Những thi thể ấy thức dậy, bước đi giữa đêm sương, vẫn hướng về cố hương.
Thanh Cương Thi chỉ đi vào ban đêm, sợ ánh dương và chuông chùa. Người Tương Tây kể rằng: nếu thấy hơi xanh phát ra từ mộ, chớ đến gần, vì đó là “thi khí còn sống”.
3. Bạch Cương Thi – Xác Trắng của Phúc Kiến
Bạch Cương Thi (白僵尸) sinh từ thi thể nữ nhân bị oán tình.
Da nó trắng toát như tuyết, tóc dài buông rũ, mùi hương thoang thoảng nhưng lạnh buốt.
Nguồn gốc kể rằng, vào đời Càn Long, một phú thương ở Phúc Kiến cưới cô dâu chết oan trước lễ. Đạo sĩ dùng “Ngũ Hành Phản Hồn” để phục sinh, nhưng hồn nhập nửa chừng, chỉ còn ái niệm mà không còn nhân tính.
Bạch Cương Thi xuất hiện giữa sương mù, tiếng khóc hòa cùng gió biển. Người từng nhìn thấy nói rằng:
“Khi nó khóc, biển lặng. Khi nó cười, hồn người rời xác.”
Truyền thuyết bảo: chỉ có chu sa hòa máu gà mới khiến nó ngừng động, vì chu sa thuộc Hỏa, khắc Kim – chính là bản mệnh âm của nàng.
4. Hắc Cương Thi – Xác Đen của Quan Sơn
Hắc Cương Thi (黑僵尸) được gọi là “Thi Vương” – loại mạnh nhất, hung dữ nhất.
Thân thể đen nhánh như mực tàu, móng dài, nanh nhọn, tốc độ phi thường.
Được sinh ra khi một võ tướng nhà Minh tử trận, thi thể bị luyện trong trận pháp “Huyết Ẩn Phong Sát” của đạo nhân Trương Thiên Sư đời sau.
Oán khí tướng sĩ tụ lại, hóa thành một thực thể vừa mang thần thức, vừa mang thú tính, không phân thiện ác – chỉ hành động theo bản năng giết chóc.
Tương truyền, Hắc Cương Thi từng xông vào một thôn hơn trăm người ở Quảng Tây, khiến toàn bộ dân làng biến mất chỉ sau một đêm. Khi người ta tìm đến, chỉ thấy những vết móng đen hằn trên đá, như đã bị thi khí ăn mòn.
5. Hoàng Cương Thi – Xác Vàng của Tử Phủ
Loại cuối cùng trong Tứ Đại là Hoàng Cương Thi (黄僵尸) – biểu tượng của bất tử và phản sinh.
Khác với ba loại trên, nó không hề thối rữa, thân thể cứng như kim loại, da ánh vàng – dấu hiệu của “thi hóa hoàn toàn”.
Người ta nói, để tạo ra Hoàng Cương Thi, cần ba mươi sáu đêm trăng, dùng phù văn “Hoàng Linh Phủ” và ngâm thi trong dung dịch thủy ngân, để hóa xương thành kim.
Đạo sĩ thực hiện nghi thức này bị trời phạt – sét đánh tan xác, nhưng thi thể ông hóa vàng, đứng thẳng giữa điện.
Từ đó sinh ra Hoàng Cương Thi đầu tiên – được gọi là Kim Giáp Cương Thi, bất hoại, không hồn, không máu, chỉ biết “tìm về nơi sinh ra linh phù”.
6. Đạo Phù & Pháp Ấn: Bí mật của sự trấn yểm
Đạo giáo tin rằng, mỗi Cương Thi đều có “hồn dẫn” – một phù ấn gắn ở ấn đường, giữ cho thi thể không vượt giới âm dương.
Khi phù bị xé, thi khí phun ra, âm linh sẽ thoát xác, biến thành tà oán lưu động.
Bởi thế mà Tứ Đại Cương Thi trở thành nỗi khiếp sợ của các môn phái Đạo gia Nam phái.
Có truyền thuyết ghi trong “Tương Tây Bí Phù Lục” rằng:
“Nếu cùng lúc bốn thi xuất hiện, đất trời âm hóa, nhật nguyệt ẩn, nhân gian vô sinh khí.”
7. Kết truyền: Khi âm linh ngủ yên
Cuối triều Thanh, một pháp sư họ Nhiếp ở Hồ Nam gom đủ linh phù, tạo pháp trận “Thất Tinh Trấn Thi” để phong ấn cả bốn loại.
Người ta kể, đêm đó bầu trời chuyển màu đồng đỏ, trăng nứt ra hai nửa, và cả vùng Tương Tây rung động.
Sáng hôm sau, chỉ còn lại bốn cỗ quan tài bằng đồng khảm phù nằm xếp hàng ở miếu cổ Tử Phủ.
Trên bia đá khắc tám chữ:
“Thi dĩ định, nhân mạc động kỳ cốt.”
(Nghĩa: Thi đã định, người chớ quấy xương).
Ngày nay, dân địa phương vẫn tránh nhắc đến tên Tứ Đại Cương Thi, vì sợ “gọi hồn mà không biết giam hồn”.
Nhưng trong các sách Đạo cổ, câu chuyện ấy vẫn được ghi lại – như một lời cảnh báo:
“Âm linh không đáng sợ. Đáng sợ là kẻ muốn điều khiển âm linh.”
📜 FAQ – Giải nghĩa dân gian
1. “Cương thi” có thật hay không?
Cương thi là biểu tượng dân gian của xác chết bị “thi khí” chiếm giữ. Khoa học hiện đại lý giải đó là do quá trình oxy hóa, sunfat hóa trong môi trường kín, khiến thi thể không phân hủy. Nhưng trong dân gian, nó vẫn mang ý nghĩa linh dị – ranh giới giữa sự sống và cái chết.
2. Vì sao người Trung Hoa sợ ánh trăng khi nói đến cương thi?
Trăng thuộc âm, thi khí cũng âm. Khi trăng sáng nhất, âm khí tụ, là thời khắc cương thi dễ động nhất – do đó người xưa tránh đi đêm trăng tròn ở vùng núi.
3. Có thật là Tứ Đại Cương Thi bị phong ấn?
Truyền thuyết dân gian vùng Tương Tây, Quế Châu, Phúc Kiến đều có ghi lại, nhưng không có bằng chứng khảo cổ. Tuy vậy, một số đạo miếu cổ vẫn còn bia đồng khắc “Trấn Thi Phù”, cho thấy niềm tin ấy từng hiện hữu.
