Tứ Bất Tử trong thần thoại Việt Nam
[Bí Ẩn Thế Giới]Trong kho tàng thần thoại – tín ngưỡng dân gian Việt Nam, Tứ Bất Tử là bốn vị thánh được nhân dân tôn thờ vì công lao, đức hạnh và sự linh hiển vượt lên khỏi giới hạn của cái chết. Họ không chỉ là nhân vật huyền thoại, mà còn phản ánh những khát vọng tinh thần, sự tiếp biến văn hóa và niềm tin về sự trường tồn của dân tộc Việt.
Tứ Bất Tử gồm:
- Tản Viên Sơn Thánh (Thánh núi Tản Viên)
- Thánh Gióng (Phù Đổng Thiên Vương)
- Chử Đồng Tử
- Mẫu Liễu Hạnh
1. Tản Viên Sơn Thánh – vị thần của núi rừng và sự điều hòa vũ trụ
Tản Viên Sơn Thánh, hay còn gọi là Sơn Tinh, là thần núi Ba Vì. Truyền thuyết kể rằng ông từng tranh tài cùng Thủy Tinh để cưới Mị Nương, con gái vua Hùng. Cuộc chiến giữa Sơn Tinh và Thủy Tinh chính là ẩn dụ cho hiện tượng lũ lụt hằng năm ở đồng bằng sông Hồng: con người luôn phải đối đầu với thiên tai, nhưng đồng thời cũng phải dựa vào sức mạnh thiên nhiên để sinh tồn.
Trong các nghiên cứu về văn hóa Đông Nam Á cổ đại, việc thờ thần núi là một tín ngưỡng phổ biến. Núi được coi là trục nối giữa trời – đất – con người (trục vũ trụ). Tản Viên trở thành biểu tượng cho sự trường tồn của đất đai, quốc thổ và cũng là vị thần bảo hộ cho nền nông nghiệp lúa nước.
2. Thánh Gióng – anh hùng bất tử chống ngoại xâm
Truyện kể về một cậu bé lên ba bỗng vươn mình thành tráng sĩ, cưỡi ngựa sắt, cầm roi sắt, đánh tan giặc Ân rồi bay thẳng lên trời. Thánh Gióng là hình ảnh biểu tượng hóa sức mạnh quật khởi của dân tộc: khi đất nước lâm nguy, nhân dân đoàn kết sẽ sản sinh ra anh hùng.
Một số nhà nghiên cứu liên hệ câu chuyện này với những cuộc kháng chiến thời Hùng Vương, trong đó người Việt cổ từng chống lại các thế lực ngoại bang. Việc Thánh Gióng “cưỡi ngựa sắt bay về trời” mang nghĩa anh là linh hồn bất diệt, không còn là người phàm mà hóa thân thành thần, mãi mãi phù trợ quốc gia.
3. Chử Đồng Tử – biểu tượng cho tình yêu, sự giao hòa và văn hóa phương Nam
Chử Đồng Tử là chàng trai nghèo, chỉ còn duy nhất một chiếc khố. Gặp gỡ công chúa Tiên Dung, hai người nên duyên vợ chồng và cùng nhau lập ra một đạo xá thuyền, mở mang giao thương buôn bán khắp vùng sông nước.
Trong văn hóa cổ, Chử Đồng Tử và Tiên Dung được xem là những người khai mở giao lưu văn hóa – kinh tế, tượng trưng cho tinh thần cởi mở, gắn kết giữa các cộng đồng cư dân Việt cổ. Một số truyền thuyết còn cho rằng họ đã học đạo tiên từ Phật Quang và trở thành những vị thần, gợi liên hệ đến sự giao thoa giữa tín ngưỡng bản địa và tư tưởng Phật – Đạo du nhập từ phương Bắc, phương Nam.
4. Mẫu Liễu Hạnh – vị thánh mẫu của tín ngưỡng dân gian Việt
Liễu Hạnh là con gái thứ hai của Ngọc Hoàng, bị đày xuống trần gian ba lần. Bà hóa thân thành nữ thần Mẫu, biểu tượng cho quyền năng của người phụ nữ, của sự sinh sôi và bảo hộ cộng đồng.
Trong lịch sử, Đạo Mẫu hình thành và phát triển mạnh mẽ, trở thành một trong những tôn giáo bản địa tiêu biểu của người Việt. Mẫu Liễu Hạnh chính là hóa thân thần thoại của hình tượng Mẹ – Đất – Nước, vừa gần gũi dân gian, vừa siêu việt huyền bí. Các nhà nghiên cứu cho rằng sự tôn thờ Liễu Hạnh phản ánh vai trò trung tâm của nữ thần trong văn hóa nông nghiệp lúa nước, nơi Mẹ được coi là nguồn cội và sự sống.
Ý nghĩa của Tứ Bất Tử
Họ không chỉ là những nhân vật truyền thuyết mà còn là biểu tượng tinh thần của dân tộc Việt:
- Sơn Tinh: bảo hộ quốc thổ, chế ngự thiên nhiên.
- Thánh Gióng: tinh thần chống giặc ngoại xâm.
- Chử Đồng Tử: giao thương, tình yêu và sự mở mang văn hóa.
- Mẫu Liễu Hạnh: cội nguồn sinh tồn, sự linh thiêng của Mẹ.
Hệ thống Tứ Bất Tử còn cho thấy sự giao thoa giữa tín ngưỡng bản địa (thờ núi, thờ anh hùng, thờ thần sông nước) và các tôn giáo ngoại lai (Phật giáo, Đạo giáo), từ đó tạo thành bản sắc tâm linh riêng của người Việt.
